Arhavi’nin ve Doğu Karadeniz bölgesinin doğal güzelliklerinden ve önemli ekolojik değerlerinden biri olan Kamilet Vadisi maalesef ORTA HES inşaatı nedeniyle büyük ölçüde tahrip edilmiştir.
Kamilet Vadisi, Arhavi İlçesinin güneyinde, Doğu Karadeniz dağlarının bu bölgede bulunan 3300 metrelik Güldağı doruklarında kaynakları bulunan, İlçe merkezine 15 km uzaklıktaki bir vadidir. Doğusunda Fındıklı Abu-Çağlayan havzası ve batısında Murgul Havzası ve Güneyinde Yusufeli Bıçakçılar havzası bulunmaktadır. Vadi bir çok bilimsel raporda sahip olduğu ekolojik ve yanabıl değerleri nedeniyle koruma altına alınması gerektiği vurgulanan ve halen koruma statüsü kazandırma süreci devam eden bir vadidir. Açıklamamız ekinde bu konuda Artvin Çoruh Üniversitesi tarafından hazırlanan bir bilimsel rapor da ekte sunulmaktadır.
Kamilet Vadisinde 2010 lu yılların başlarında, Taşlıkaya HES, Çamlıca HES ve ORTA HES projesi olmak üzere üç adet Hidro Elektrik Santralı (HES) projesi yapılması planlanmıştı. Bu projelerden Taşlıkaya HES Projesi Arhavi halkının verdiği kararlı mücadele ve açılan davalar sonucunda yargı tarafından iptal edildi. Bu günlerde projenin tekrar canlandırılmak istendiğine dair duyumlar alınmaktadır.
Çamlıca HES projesi Fındıklı Abu vadisinden suyun Arhavi vadisine aktarılmasını planlayan, çevresel etkileri çok olumsuz bir başka proje idi. Bu proje Fındıklı Abu Vadisinin doğal sit alanı ilan edilmesi ve vadiler arasında su transferinin genel olarak uygulanmasından vaz geçilmesi sonrasında gündemden düştü. Yine son günlerde Çamlıca HES projesinin de Fındıklı’dan su transferi olmadan yeniden gündeme getirildiği konusunda duyumlar alınmaktadır.
Orta HES projesi ise 2010 yılından başlayan bir sürecin sonucunda proje ile ilgili imar planlarının ve verilen orman izinlerinin iptal edilmesi vb. hukuki kazanımlara rağmen aynı idari işlemlerin tekrar tekrar yapılması sonucunda yargı yolu ile iptal ettirilememiş ve inşaat 2015 yılı civarında başlanmıştır.
Çoruh ve Karadeniz Teknik Üniversitesinin düzenlediği raporları dayanak yaparak binlerce sayıda vatandaş, bazı sivil toplum kuruluşları, birçok muhtar tarafından o dönemde doğal sit alanlarını ilan etme konusunda yetkili olan Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Koruma Kuruluna 2011 yılının Ağustos ayında başvurulmuştur. Fakat başvurudan kısa bir süre sonra doğal sit alanları ilan etme yetkisi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarından alınmış ve Çevre Ve Şehircilik İl Müdürlükleri bünyesinde oluşturulan Tabiat Komisyonlarına verilmiştir. Bu başvuruların sonuçlanması iktidar partisinin yerel yöneticilerinin projeye destek olması ve bürokraside bu sürece engel olması nedeniyle engellenmiş ve bu konuda maalesef halen bir karar alınmamıştır.
Kamilet Vadisi ile ilgili olarak doğal sit alanı ilan edilmesi dışında 2012 yılında alanın Milli Park ilan edilmesi için Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne de başvurulmuştur. Konu ile ilgili olarak bakanlık tarafından bazı alan ziyaretleri yapılmış ve bu ziyaretlerde olumlu raporlar verilmiş olmasına karşılık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının, alanda HES planlanması nedeniyle verdiği olumsuz görüş nedeni ile bu güne kadar herhangi bir sonuç alınamamıştır. Daha sonra başvuru milli park talebinden Tabiat Parkı ilan edilmesi talebine dönüştürülmüş, vadide Orta HES projesi inşaatı devam ederken basına vadinin Doğal Sit alanı ilan edileceği yönünde Anadolu Ajansı tarafından 17 Mart 2020 de bazı haberler servis edilmiştir.
Maalesef üniversitelerin olumlu raporlarına rağmen aradan geçen on yıla yakın süreye rağmen vadi bir koruma statüsüne kavuşturulamamış ama vadi hakkında koruma statüsü çalışmaları devam ederken Orta HES inşaatı sırasında yapılan yol inşaatları ve diğer inşaatlar sonucunda dere yatağına dökülen taş, toprak vb. harfiyatlar sonucunda vadi tanınmaz hale gelmiş ve doğal özellikler büyük ölçüde yok edilmiştir.
Proje ile ilgili hazırlanan ÇED raporunda yol yapımı esnasında ortaya çıkan harfiyatın taşınıp önceden belirlenen depolama alanlarında depolanacağı taahhüdü verilmesine ve bu taahüt projenin bir şartı haline gelmesine karşın uygulamada harfiyatlar vadi yamaçlarından aşağı dökülmüş ve bu konuda ne Orman İşletmesi ne de Artvin İl Çevre Müdürlüğü herhangi bir denetim ve önleme işlevi gösterememiştir.
Bu proje ülkemizde Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinin tamamen göstermelik bir şekilde uygulandığı ve fiilen uygulamada projelerin çevre ile uyumlu inşaatı konusunda tamamen işlevsiz olduğu bir kere daha görülmüştür. ÇED raporundaki projeler ile uygulanan projeler aynı değildir. Projede çok kapsamlı değişiklikler yapılmış, tünel inşaatı yerine su kanal ile yükleme havuzuna taşınmıştır.
Tüm bunlara ilave olarak ORTA HES’in üretime geçmesinden sonra aylardır Kamilet Deresi çamur akmaktadır. Normalde bir HES tesisinin böyle bir sonuca yol açmaması gerekmektedir. Yapılan incelemeler sonucunda inşaat esnasında vadinin özensiz ve ÇED raporuna aykırı imalatlar ile tahrip edilmesi dışında, tesisin servise almaya hazır olmadan servise verildiği anlaşılmıştır.
Bu kirliliğin nedenini bulmak için yapılan araştırmalar sonucunda HES projesinde su alma yapısında bulunan kapakların uzaktan kumanda edilmesini sağlayan sistemler servise alınmadan, bu amaçla gerekli kablo bağlantısı yapılmadan üretimin başlatıldığı ve bunun sonucunda yükleme havuzuna sürekli olarak cebri boru kapasitesinden fazla su geldiği ve taşan suyun da 500 metre yükseklikten herhangi bir kanal olamadan vadi yamacına bırakıldığı, bunun sonucunda vadide toprak erozyonu ve yeni tahribatların oluştuğu, derenin bu nedenle sürekli çamur aktığı anlaşılmıştır.
MNG firması ve ilgili kamu otoriteleri HES yapılmaması gereken bir vadide HES yapılmasına neden olma ve inşaat esnasında ÇED raporunda belirlenen kurallara inşaat esnasında uyulmaması gibi olumsuzluklara ek olarak, işletmede de uyulması gereken kurallara da uyumamakta ve Kamilet Vadisi sürekli çamur akmaktadır.
Konu hakkında Artvin DSİ Bölge Müdürlüğüne, Artvin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne gerekli başvurular yapılmış olup, ÇED Raporunda belirlenen kurallara aykırı olarak yapılan imalatlar için gerekli yaptırımların uygulanması, tesisin işletmeye kapatılması talep edilmiştir.
Kamuoyuna saygı ile duyurulur.
Arhavi Doğa Koruma Platformu
