Senozlular çağları, ülkeleri, iklimleri, devletleri, imparatorlukları, dinleri, dilleri, kültürleri ve ulusları aşarak, onlarla etkileşerek, dönüşerek bugüne kadar gelen 2500 yıldan daha uzun sürdüğü öne sürülen köklü gelenekleri “vartevora” sahip çıkıyor. Hemşin’nin orman gülleri, Hemşin’in komar çiçekleri Senozlular için bu yıl hedef: Murat Dağı!
Çayeli’nin Senoz Vadisi’nde oturan Senozluların Ağustos 2022 tarihinde başlayan vartevor etkinliklerinin 3’üncüsü ve en kapsamlısı için hazırlıklar tamamlandı. Mütevazi bir başlangıç olarak planlanan ilk vartevorun gördüğü beklenmedik ilgi ve coşku üzerine Senozlular yeni vartevorlar için daha organize bir şekilde hareket etme kararı aldılar. Ulusal ölçekte yapılan dört video konferans toplantısı sonunda 3’üncü vartevorun genel çerçevesi ve programı ortaya çıktı. Profesyonel bir yaklaşımdan çok amatör bir ruh ve sevgiyle bir araya gelerek istişare eden Senozlular, geleneğe imkanlar el verdiğince bağlı kalarak modern zamanlarda vartevor etkinliklerini gerçekleştirmenin yollarını aradılar ve aşağıda özeti verilen çerçeveyi belirlediler.
3. Senoz Kültür ve Doğa Vartevoru 3/4 Ağustos 2024 tarihlerinde geçekleştirilecek ve iki gün sürecek. İlk gün (3 Ağustos) için, çerçevesi belirlenen bir program yapılmadı, vartevorcular kendi yöntem ve meşreplerince vartevoru kutlayacak. İkinci gün (4 Ağustos), Senoz Vadisi’nin denize en yakın ve rakımı en düşük Ondunli (Yazıcılar) mahallesinden yola çıkacak olan vaytevorcular Senoz Vadisi boyunca köylerden katılan vaytevorcularla bir konvoy oluşturarak yol alacak. Vaytevorcular etkinliğin asıl durağı olarak belirlenen Murat Dağı yolunda Hahonç (Çataldere köyü), Marbudom (İncesu köyü) ve Eğnaçor olmak üzere 3 uğrak (düşüm) noktasında selamlaşma, çay molası ve ilk kutlamalar için duraklayacak. Ardından vaytevorun zirve noktası olan Murat Dağı’nda 4. düşüm gerçekleştirilecek. Burada bir gün önce yola çıkan vaytevorcularla bir araya gelinerek kutlamalar en şenlikli haliyle boy gösterecek. Beşinci ve son düşüm noktası ise Senoz’un simge uğraklarından biri olan Karos Taşı’nda yapılarak vaytevor etkinlikleri sonlandırılacak ve araçlar vaytevorcuları köylerdeki evlerine taşıyacak.
Bu yıl vaytevorun en önemli uğrak noktası hiç kukusuz, eski zamanlarda Senoz köy ve yaylalarının bir araya gelerek vartevoru kutladığı, bir çok bakımdan Senozluların birlik/bütünlüğünün simgesi olan Murat Dağı olacak.
Senoz’dan ve yaşama gailesinin uzaklara sürüklediği diyarlardan gelecek olan Senozlular yarım asır sonra (tam olarak 51 yıl) adeta terk edilmiş dağlarında kavuşarak, bunca aradan sonra tekrar bir araya gelmenin coşkusunu, mutluluğunu ve zevkini yaşayacak.
Senoz Kültür ve Doğa Vartevoru
Yukarıda yapılan girizgahtan sonra hazırlıkları tamamlanan III. Senoz Kültür ve Doğa Vartevor etkinliğine biraz daha yakından bakalım:
Senozluların uzun zamandır canlandırmayı düşündüğü kaybolmakta olan köklü bir Hemşinli geleneği olan vartevorun (Senoz’da “vaytevor”, ya da “behur” olarak da adlandırılır) pratiğe geçirilmesine yönelik ilk hamle 2022 yılında Salih Yıldırım Karakaş ve Dr. Mahmut Akyıldız’ın arasındaki bir iddia ile başladı. Eğnaçor’da bir “yer adı” ile ilgili iddiayı kaybeden Karakaş sadece iddia gereğini yerine getirmekle kalmadı, bütün Senoz’un davet edildiği ilk vartevor etkinliğinin sponsorluğu için kolları sıvadı. Bu sponsorluğu yakın zamanda kaybetmiş olduğu babası Ali Karakaş’ın anısına ağabeyi Harun Karakaş ile birlikte gerçekleştirmek istediklerini ifade etti. İlk vartevor etkinliği beklenilenin üzerinde bir ilgi ve coşkuyla karşılandı. Bu vesile ile Ali Karakaş’ı hayırla yad ediyor, Senozlu diliyle, Allahun rahmeti ruhine yağsun diyoruz.
İlk ikisine kıyasla kapsamlı olmakla birlikte yine amatör bir ruhla planlanan 3’üncü Senoz Kültür ve Doğa Vartevoru ile ilgili bugüne kadar ulusal ölçekte tam dört video konferans toplantısı gerçekleştirildi. Yapılan toplantılar sonucunda vartevor mekanı olarak Murat Dağı ismi öne çıktı. Son vartervora yarım yüzyıl önce (tam olarak 51 yıl) ev sahipliği yapan Murat Dağı’nın seçilmesi hiç kuşkusuz bir tesadüf eseri değil. Senoz Vadisi yaylalarında kutlanan vartevorların simge mekanlarından bir tanesi -belki de en önemlisi- Murat Dağı’dır. Bu dağ her şeyden önce Senozluların birlik, beraberlik ve dayanışma kültürünün simgesidir; Senozun köy ve yaylalarından yola çıkarak gelenlerin toplu olarak eğlendiği Murat Dağı, bol yağmurlu, sisli ve karlı orman köylerinde geçen uzun kış aylarından sonra karların erimesiyle başlayan dönüşümün zirve noktasıdır.
“Kuşkusuz bu atmosferde, tulum eşliğinde horon oynamanın ve türkülerin verdiği haz, eğlenmek ve neşe içinde kendinden geçmenin daha ötesine ve çok daha derinlere nüfuz eder.”
Yaklaşık 3000 metre yükseklikte, “güneşe yakın bir yerde”, Senoz coğrafyasında pek çok yaylanın ve bazı köylerinin gözler önüne serildiği panoramik bir bakışa imkan veren Murat Dağı, vaytevorcuların yaklaşık iki aylık bir ayrılıktan sonra yaylacılarla kavuşarak hasret giderdiği, farklı köy ve yaylalardan gelen eski dostlarla karşılaştığı, “sevdalukların” filiz verdiği, gençlerin yeni yüzlerle tanışarak “murat alıp murat verdiği” bir mekandır.
Kuşkusuz bu atmosferde, tulum eşliğinde horon oynamanın ve türkülerin verdiği haz, eğlenmek ve neşe içinde kendinden geçmenin daha ötesine ve çok daha derinlere nüfuz eder. Bu “hava” henüz kelimelere dökemediğimiz çağları, ülkeleri, iklimleri, devletleri, imparatorlukları, dinleri, dilleri, kültürleri ve ulusları aşarak bugüne gelen 2500 yıldan daha uzun sürdüğü öne sürülen köklü bir geleneğin bütün enerjisini taşımaktadır. Böyle bir geleneği farkına varıp onu yok olmak üzere olduğu zamanda ihya etme kararının verdiği zevk ise apayrı bir sevinç kaynağıdır.
“Senozlu birlik olunca hakiki vaytevor havası da şenlikleri de geri geliyor“
Son 51 yılda Senoz’da vaytevor ya da festival adı altında çeşitli etkinlikler düzenlenmiş olmakla birlikte, büyük çapta, Senozluların birliğini temsil eden mekanlarda bütün Senoz’a yönelik çağrıların yapıldığı, kapsamlı bir vaytevor etkinliğine rastlanmaması, hiç kuşkusuz yapılmakta olan etkinliğin unutulan kardeşlik, dayanışma, birlikte eyleme ve eğlenme kültürünün hatırlanması anlamına gelmektedir. Bunu şuradan anlıyoruz; Murat Dağı’nın adının duyulması ile birlikte Senoz’un yaşayan şairlerinin ilk mısralarında, birlik/bütünlük duyguların sökün ettiğine tanıklık ettik. Hahonçlu şair Çavuşoğlu Mustafa (Akyıldız) diyor ki;
Bu sene geri geldi vaytevor şenlukleri / Senozli birluk olmiş tutuşmiş yürekleri
‘Vaytevor şenlukleri geri geldi.’ Nereden anlıyoruz bunu? Şuradan: ‘Senozli birluk olmiş.’ Senozli birluk olunca hakiki vaytevor havası da şenlikleri de geri geliyor demektir bu. Şair Murat Dağı’nda 51 yıl önce yapılan son vartevordan sonra gerçekleşen etkinlikleri “vaytevor şenlukleri” kapsamında göremediğini ima ediyor. Onlarda eksik olan işte tam da bu birlik duygusudur.
“Benim dağlerun kizi” diyen Senozun en üretken kadın şairlerinden Perastonlu Guncor’un Ayşe (Ayşe Turan Sabuncu) ise duygularını şöyle ifade ediyor;
Gidelum Eğnaçore haboyle dereyilen / Bütün köyler toplonup gelsunler serayilen
Dağler da kulak versun horonden gelen sese / Bu bizum birluğumuz ornek olsun herkese
VARTEVOR PROGRAMI
III. Senoz Kültür ve Doğa Vartevoru iki gün sürecek. 3-4 Ağustos 2024 tarihlerinde gerçekleşecek vartevorun birinci günü (3 Ağustos/Cumartesi) vaytevorcular kendi yaylalarında bir araya gelerek vartevoru yine kendi yol ve meşreplerince kutlayacak. Vartevor Yürütme Grubu bu ilk gün için, gelenekte olduğu gibi, herhangi bir organizasyon çalışması yapmadı. Bir organizasyon yapılacaksa bunu yaylacılar kendi aralarında yapabilecek.
Vartevorun ikinci gün ise (4 Ağustos/Pazar) Murat Dağı’nı hedef alan vartevor konvoyu Madenli’nin Ondunli (Yazıcılar) Mahallesinden saat 06.30 yola çıkacak. Vaytevor Yürütme Grubu Senozluların bir araya gelerek gerçekleştireceği bu yolculuğun planını ve programını belirledi. Konvoy 5 uğrak noktasına uğrayacak (Senoz diliyle “düşüm yapacak” yapacak). Ondunli’den başlayan yolculuk Senoz köylerinden konvoya katılacak vaytevorcularla birlikte sabah saat 8.00’de Hahonç’ta (Çataldere) bir saat süren 1. Düşüm gerçekleşecek. Bu çay ve selamlaşma molasında ilk tulum sesleri yükselecek ve vaytevorcular ilk horonuna duracak. Konvoy saat 09.00’da Hahonç’tan hareket ederek 2. Düşüm için Marbudom (İncesu) yollarına düşecek. Marbudomlular ve yayla havasıyla buluşan vaytevorcular, Marbudom’un bir otlağı olan Ganutpos’u da içine alacak şekilde burada bir saat kadar kalacak. 3. Düşüm noktası Eğnaçor 4. Düşüm noktası MURAT Dağı olacak. 5. Düşüm noktası ise Karos Taşı olacak. (Hava akşam 19.45 gibi kararmaya başlıyor)
PROGRAM
1 .Düşüm:
HAHONÇ (Çataldere köyü) Saat 08.00 toplanış.
8.00-09.00 arası çay molası ve horon.
09.00 Hahonç’tan yola çıkış.
2. Düşüm:
MARBUDOM (İncesu Köyü). Saat: 10.00
10.00-11.00 arası Marbudom merkezde selamlaşma. (Marbudom’un Ganutpos’ta 15 dakika manzara molası verilecek)
3. Düşüm:
EĞNAÇOR Yaylası Saat: 11. 30.
11.30-13.30 arası Horon / Türkü.
4. Düşüm:
MURAT DAĞI 14.30-17.00
5. Düşüm:
18.00 Karos Taşi
Ve köylere DÖNÜŞ
Senozlular, Hemşin’in orman gülleri, tarihlerinde yeni bir sayfa açıyorlar…
Ne diyordu Guncorun Ayşe,
Haydeyun toplonalum dağler çağerur bizi..
Muhlomayi edelum ustine çiksun yaği / Oyle bi oyniyelum sallonsun Murat Daği..
NOT: Bu yazı Senoz Vaytevoru Koordinasyon Heyeti ve Senozlu Peçon Nazif (d.1937) ve Karakaş Saadet’in (1940) katkılarıyla kaleme alınmıştır.
Vartevor Koordinasyon Heyeti
Dr. Ali Karadeniz, Ayşe Turan Sabuncu (Guncorun Ayşe), Cengiz Akyıldız (Akademisyen), Emine Karaalioğlu, Enver Karakaş, Feyza Ayar, Hatice Boncukçu, İbrahim Ayar, İsmail Akyıldız (Akademisyen), Kemal Akyıldız , Lütfiye Yazıcı Okumuş, Dr. Mahmut Akyıldız, Mehmet Ayar, Mehmet Baltacı, Melisa Akyıldız, Meral Boncukçu, Mustafa Akyıldız (Çavuşoğlu Mustafa), Dr. Osman Erten (Diş Hekimi), Salih Yıldırım Karakaş, Sulbiye Kolivar, Vesile Akçal Yelkenci (Emekli Hakim/Avukat), Zeki Bilgi ve Koordinasyon heyeti Koordinatörü Hüseyin Aksu (Cumhuriyet Savcısı)
